القائم بامرالله فاطمیالقائم بامرالله فاطمی (۲۷۸-۳۳۴ق)، دومین خلیفه دولت فاطمیان عبیدی در قرن چهارم هجری قمری در مصر و نخستین کسی است که در این حکومت، به امیرالمؤمنین ملقب شد. بنابر نقل مورخان وی از پدرش عبیدالله مهدی، بدتر و فردی زندیق و ملعون بود. ۱ - معرفی اجمالیابوالقاسم محمد بن عبیدالله بن مهدی عبیدی فاطمی که نزار هم نامیده می‌شود، در شهر «سلمیه» نزدیک شهر «حماه» واقع در سوریه به دنیا آمد و بزرگ شد و با پدرش به مغرب رفت. وقتی که پدرش مالک مغرب شد، او را برای فتح مصر دوباره گسیل کرد؛ (بار اول، در سال ۳۰۱ق و بار دیگر، در سال ۳۰۷ق) در نخستین لشکرکشی، اسکندریه و فیّوم را به‌دست آورد و مرتبه دوم به جیزه رسید که سپاه مقتدر بالله، خلیفه عباسی، به فرماندهی مونس، با او جنگید و القائم به مغرب بازگشت و در سال ۳۲۲ق پس از مرگ پدرش با او بیعت شد. او دومین پادشاه دولت فاطمیان عبیدی و نخستین کسی است که در این حکومت، به امیرالمؤمنین ملقب شد. حافظ ذهبی درباره او گفته است: «قائم از پدرش مهدی، بدتر و فردی زندیق و ملعون بود.» قاضی عبدالجبّار گفته است: «وی (قائم) دشنام به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را آشکار ساخت و جارچی او فریاد می‌کرد: "لعنت کنید آن‌که و آنچه در غار بود!». او عده‌ای از عالمان را کشت. با ابوطاهر قرمطی در بحرین و هَجَر، نامه‌نگاری کرد و به او دستور داد مساجد و قرآن‌ها را آتش بزند. رفتار او، خشم اهل‌سنّت، به‌ویژه، خوارج را (که علیه فاطمیان قیام کردند) برانگیخت و مهم‌ترین و حساس‌ترین این قیام‌ها، قیام ابویزید، مخلد بن کیداد، برضد فاطمیان بود که در طول حکومت قائم استمرار یافت و در عهد فرزندش منصور سرکوب شد. قائم بامرالله در ۵۶ سالگی در شهر مهدیّه درگذشت. [۴]
ذهبی، محمد بن احمد، العبر، ج۲، ص۲۴۱.
[۵]
ابراهیم حسن، حسن، تاریخ الاسلام السیاسی، ج۳، ص۲۴۹.
۲ - پانویس
۳ - منبععبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۲، ص۲۳۹. |